Dag vier van de Wake Up-Tour Fukushima bracht ons naar de plaatsen Katsurao en Koriyama. In dit dorp en deze grote stad werd ons door lokale bestuurders en inwoners verteld wat de impact van de kernramp en de grote evacuatie was op hun leven.
Onze vorige blogs over de Wake Up Tour gemist?
Hier stellen we de deelnemers aan je voor.
Hier lees je het verslag van dag 1.
Hier lees je het verslag van dag 2.
Hier lees je het verslag van dag 3.
Speciale gast: professor Wim Turkenburg
Een speciale gast in ons midden vandaag is Wim Turkenberg (foto hieronder), een Nederlandse professor die gespecialiseerd is in kernenergie en al jaren de ontwikkelingen in en rond Fukushima volgt. Bijzonder voor hem is dat hij morgen als één van de weinigen het terrein van de ontplofte kerncentrale zelf mag bezoeken!
De kernramp had kunnen worden voorkomen
In de bus onderweg van Iwaka naar Katsurao bleek Turkenburg een populaire vraagbaak voor de anderen. Zo legde hij uit dat de kernramp te voorkomen was geweest. Er waren rapporten die aantoonden dat de muren rondom de kerncentrale hoger moesten worden om bestand te zijn tegen hogere tsunami’s. Maar doordat de toezichthouders en overheidsorganisatie verantwoordelijk voor het implementeren van kernenergie niet onafhankelijk van elkaar werkten, kon het bedrijf TEPCO als eigenaar van de centrale deze waarschuwingen negeren.
Het dodental over 20 tot 30 jaar: 5000 mensen
Turkenburg legde uit dat de radioactieve straling niet direct tot doden heeft geleid. Wel is de berekening dat over 20 tot 30 jaar 2000 tot 5000 mensen overlijden aan kanker die ontstaat door de blootstelling aan de straling. Het is tegen die tijd niet vast te stellen wie kanker heeft gekregen door deze straling en wie vanwege een andere oorzaak, maar volgens Turkenburg wordt deze manier van berekening van de risico’s internationaal breed geaccepteerd.
Wel zijn er circa 1500 doden gevallen tot nu toe als gevolg van de kernramp. Oorzaken zijn onder andere de stress die de evacuatie veroorzaakte, zelfmoord door depressie en ook ouderen die tijdens de evacuatie aan hun lot zijn overgelaten.
Was de evacuatie wel nodig?
Tijdens onze reis is al vaker de vraag gesteld of de evacuatie van ongeveer 120.000 mensen echt nodig was. Volgens Turkenburg wel, zeker voor de mensen uit de directe omgeving (om en nabij binnen een straal van 10 kilometer rond de centrale). De straling was daar simpelweg te hoog. Voor gebieden op grotere afstand is zijn gedachte dat inwoners goed worden geïnformeerd wat zij moeten doen als een kernramp ontstaat. Als deze dan gebeurt, moeten volgens Turkenburg de mensen eerst binnen blijven en instructies van de overheid afwachten. Op basis van weerberichten kan dan worden bepaald waar de radioactieve stof heengaat en welke gebieden wel en niet geëvacueerd moeten worden. Dat kan zorgen voor een beter gecoördineerde evacuatie, zegt Turkenburg. Bij Fukushima was het namelijk een chaos.
Inmiddels zijn de veiligheidseisen voor kerncentrales vanwege ‘Fukushima’ behoorlijk aangescherpt en volgens Turkenburg is dit zeker niet voor de bühne. Het is echt nodig. Dat zorgt ervoor dat een aantal kerncentrales in Japan niet meer wordt aangezet, omdat ze er niet aan kunnen voldoen.
Inwoners Katsurao verhuizen drie keer
In het plaatsje Katsurao ontmoetten we de burgemeester (foto), maar die moest snel daarna al weer aan het werk. De loco-burgemeester vertelde vervolgens dat de vorige burgemeester besloot drie dagen na de kernramp alle 1600 inwoners te evacueren. De voornaamste reden hiervoor was informatie die hij kreeg via een brandweerman dat er echt iets ernstigs aan de hand was. Van de autoriteiten kreeg hij die informatie niet, maar hij besloot toch te evacueren. Dat leverde hem uiteindelijk nog een prijs op van de Verenigde Naties, hij wordt beschouwd als held.
De inwoners zijn uiteindelijk drie keer verhuisd. Eerst naar een vluchtelingenkamp en daarna na twee andere plaatsen. Inmiddels probeert de gemeente het dorp weer op te bouwen, maar tot nu toe keerden slechts 220 inwoners terug. Dat zijn vooral ouderen. De anderen zijn bang dat er te veel straling is en ook voor ouderen is het niet makkelijk, omdat zorg en andere voorzieningen er nauwelijks meer zijn. Jonge gezinnen hebben vaak hun leven al opgebouwd in een andere plaats en willen niet nog een keer verhuizen. Inmiddels is er wel weer een school geopend, maar tot nu toe telt deze slechts enkele leerlingen.
Bezorgde moeders en gemeenteraadslid in Koriyama
De laatste stop van vandaag was in Koriyama, een stad met ruim 300.000 inwoners. Deze plaats lag op de grens van wel of niet evacueren. Uiteindelijk is de stad niet ontruimd, maar is er wel veel radioactief materiaal terecht gekomen door de wind. Door allerlei wisselende signalen – is het er wel of niet veilig? – is er veel verwarring en angst ontstaan onder de bevolking en dat heeft effect tot op de dag van vandaag.
Lotgenoten
We spraken leden van een lotgenotengroep. Moeders uit de stad komen bij elkaar om te kunnen praten, maar ook actie te ondernemen. Als hun kinderen van school bijvoorbeeld buiten moesten sporten, kwamen ze in verzet. Recent komen ze in het verweer tegen het besluit van de landelijke overheid om de stralingsmeters die op veel plekken op straat staan weg te halen. De moeders willen dat niet en ze hebben in elk geval een gemeenteraadslid dat wij ook spraken aan hun zijde. Veel mensen hebben namelijk radioactief afval in hun tuin onder de grond gestopt, maar dat wordt binnenkort opgeruimd. De moeders zijn bang dat er daardoor weer meer radioactief materiaal in de stad terecht komt en daarom willen zij de stralingsmeters houden.
Taboe op besmetting
De verwarring in Koriyama zorgde ervoor dat duizenden mensen het zekere voor het onzekere namen en vluchtten. Zo vertelde een moeder dat zij drie jaar met haar zoon en dochter ergens anders woonde en haar man in Koriyama bleef om te werken. “Mijn man reed elk weekend heen en weer. Maar ik moest terug naar Koriyama, we konden de dubbele lasten niet meer betalen. Het park in de stad was besmet, maar de scholen lieten hun kinderen daar sporten. Dat vond ik elke keer ongelofelijk, maar ik durfde mijn zorgen niet te uiten. Er rustte een taboe op. Daarom zei ik alleen tegen mijn kinderen dat ze de bast van de kersenbloesemboom niet moesten aanraken. Ik wist dat daar het radioactief materiaal aan bleef plakken.”
Controles op schildklierkanker
Vanwege de kernramp worden in de stad meer mensen vaker gecontroleerd op schildklierkanker. Uitkomst is tot nu toe dat meer mensen deze ziekte hebben, maar ook dat zorgt voor verwarring: hoe is onomstotelijk aan te tonen dat het door de straling komt? De overheid wil namelijk geen controle-onderzoek doen in een andere plaats om dit aan te tonen en er wordt ook gezegd dat het simpelweg komt doordat er meer op wordt gecontroleerd. De moeders en het gemeenteraadslid zijn er zeker niet gerust op. Ze hebben dan ook grote moeite met het besluit van de overheid om het aantal controles op schildklierkanker te verminderen.
Verwarring alom, dus een indoor-speelplaats voor kinderen
Al die verwarring zorgde er uiteindelijk voor dat er op initiatief van artsen uit de stad een grote indoor-speelplaats is gekomen. Ouders hielden namelijk uit voorzorg hun kinderen binnen. Volgens sommige artsen was dat verstandig, volgens anderen niet. Iedereen was het er wel over eens dat het gezond is voor kinderen om te spelen en daarom is ervoor gezorgd dat er een grote overdekte speelplaats is. Deze wordt tot op de dag van vandaag intensief gebruikt.
