Op onze laatste avond in Tokio kregen we bijna letterlijk inzicht in de actuele situatie in de kerncentrale van Fukushima die in 2011 ontplofte. De Nederlandse professor, en autoriteit op het gebied van kernenergie, Wim Turkenburg bezocht vrijdag 14 april de kerncentrale en direct bij terugkomst in het hotel vertelde hij ons wat hij had gezien en gehoord. “Het was erg indrukwekkend”, waren zijn eerste woorden toen we tegen middernacht met z’n tienen op een krappe hotelkamer bij elkaar zaten.
300 olympische zwembaden vol radioactief afval
Turkenburg vertelde dat er momenteel 5200 mensen werken op het terrein van de centrale om op te ruimen en te proberen de beschadigde kernreactors te ontmantelen. Uit zijn verhaal bleek al gauw dat dit nog vele jaren gaat duren. Op sommige momenten werkten er ook wel eens 7000 mensen en in totaal hebben er al 35.000 mensen gewerkt in de afgelopen jaren.
Met een bus reden hij en de Japanse professor Ohtsura Niwa langs de reactors en kregen uitleg over de situatie. Uiteindelijk moet er 750.000 m3 radioactief afval ( = 300 olympische zwembaden vol) worden verwerkt om deze plek in de toekomst, ooit, weer helemaal schoon te krijgen. Oplossingen daarvoor zijn er nu nog niet; het afval wordt opgeslagen totdat er een oplossing komt. Als er geen oplossing komt, moet het duizenden jaren worden opgeslagen.
De hoogste straling die Turkenburg heeft gemeten op het terrein is 40 microsievert per uur. “Dat is ongeveer evenveel als ik zou krijgen als er een röntgenfoto bij de tandarts wordt gemaakt. Dat is niet echt veel.”
220 miljard dollar
De hele schoonmaakoperatie zal 220 miljard dollar kosten, is nu de verwachting. “TEPCO moet dat als eigenaar van de centrale betalen, maar dat zal ze niet lukken”, aldus Turkenburg. Daardoor is de kans groot dat de Japanse belastingbetaler hier op één of andere manier aan moet meebetalen.
Tot op de dag van vandaag wordt de kernreactor gekoeld, omdat de kernsplijting nog steeds doorgaat. Door haarscheurtjes in de reactor sijpelt er ook grondwater in, waardoor er per dag 150 tot 200 m3 zeer radioactief water wordt opgepompt. Dat wordt gereinigd met zware filters en opgeslagen in tanks. Elke week komt er een tank bij. Maar de ruimte raakt op, vanaf 2020 kunnen er geen tanks meer bij. Het gereinigde water kan in principe veilig op zee worden geloosd, maar dat gebeurt niet omdat daar veel maatschappelijke weerstand tegen zal zijn van vooral vissers.
Daarom wordt geprobeerd de invoer van grondwater te stoppen met een ijsmuur die 30 meter de grond in gaat, tot op gesteente in de bodem. Maar die muur werkt minder goed dan gedacht.
Er wordt aan twee oplossingen gedacht: mogelijke gaten in de ijsmuur dichten of het grondwater aan beide zijdes van de muur op gelijke hoogte brengen. Maar de Japanners zijn bang dat het vuile water in het grondwater daardoor in de omgeving kan komen. Daarom hebben ze 40 putten gegraven om het waterpeil goed in de gaten te houden.
Angst voor nieuwe tsunami
Volgens Turkenburg zien de Japanners als grootste gevaar een nieuwe tsunami die de centrale treft. Er is een muur om een vloedgolf tegen te houden, maar die is te laag voor tsunami’s zoals die van 2011. Er is alleen geen ruimte om de muur te verhogen. Als een tsunami de centrale raakt, kan die het hele systeem dat sinds 2011 is gebouwd, verwoesten.
Splijtstaven verwijderen: hoe dan?
In de kern van de reactor gaat de reactie in de splijtstaven tot op de dag van vandaag door. Dat zorgt voor heel hoge temperaturen – lava-achtig – en zeer veel radioactieve straling. Er is op dit moment nog geen zicht op een manier om die staven te kunnen verwijderen, begreep Turkenburg. Sinds kort is het gelukt camera’s te maken die niet bezwijken onder de zeer hoge straling en zo foto’s van de situatie te maken.
Er is op het terrein een speciaal laboratorium gemaakt waarin wordt onderzocht hoe de splijtstaven kunnen worden verwijderd. Het duurt nog jaren voordat er een oplossing is.
Gezondheid
De maximale straling waaraan inwoners mogen worden blootgesteld, is in deze regio verhoogd van 1 naar 20 millisievert per jaar. De internationale afspraak is tot op heden 1 millisievert per jaar. Volgens Turkenburg vindt zijn Japanse collega Niwa dat een veilige hoeveelheid straling. Maar Niwa wil daarover verder geen beslissing forceren: het is een politieke afweging om te bepalen welk risico acceptabel is.
Volgens Niwa is de toename van het aantal gevallen schildklierkanker in de regio vooral een gevolg van de intensievere screening daarop, met betere apparatuur. Turkenburg begreep van Niwa dat recent ook in een andere plaats verderop meer screening is gedaan en dat ook daar het aantal gevallen schildklierkanker is toegenomen.
Volgens Turkenburg is het onduidelijk of er een toename van het aantal ziektegevallen is. Hij kan zich voorstellen dat er een toename is door de straling, maar volgens de andere professor zal dit geen grote toename zijn.
Turkenburg heeft berekend dat de straling op de lange termijn 2000 tot 5000 doden kan veroorzaken. Hij heeft dit voorgelegd aan Niwa en die noemt dat een realistische inschatting.
‘We kunnen het niet temmen’
Alfons Wispels, oprichter van Pure Energie, hoorde het verhaal van Turkenburg met grote belangstelling aan. “Ik vergelijk het met een vredelievende robot die je kunt maken en die jou echt tot dienst is. Maar als die robot echt boos wordt, kun je ‘m niet meer corrigeren en wordt deze levensbedreigend voor grote delen van een land of zelfs landen. Met een onbetaalbare schade als gevolg. Dat kun je één op één vergelijken met kernenergie: als een centrale ontploft, zijn we nog steeds niet in staat die te temmen. Het enige wat we kunnen doen, is de schade beperken. Er is op deze aarde ook geen plek voor kernafval, die is er gewoon niet. Wat mij betreft is kernenergie een gepasseerd station, ook door de ontwikkelingen in technologie en kostprijs van wind- en zonne-energie.”
