Windenergie en windmolens in Nederland

Boven de mast zit een gondel, de plek waar bijna alle techniek zit en waar de wieken aan vastzitten. In de gondel zit een generator. De generator is een grote dynamo die de draaiende beweging van de wieken omzet in elektriciteit. Om de draaiende beweging sneller te maken, zit in de gondel bij een deel van de windmolens ook een tandwielkast. Dit is een soort omgekeerde versnellingsbak die via een stang de generator sneller laat draaien. Zo wordt er meer stroom opgewekt. Er zijn ook zogeheten direct drive-windmolens die geen tandwielkast nodig hebben.  

Beschikbaarheid van energie vinden we vanzelfsprekend. Fossiele brandstoffen zoals kolen en aardgas zijn eindig en vervuilend. De vraag naar energie neemt, mede door elektrificatie, juist toe. Gelukkig halen we steeds meer energie uit de zon en de wind. Samen vormen zij een belangrijke energiebron. Als de zon zich niet laat zien, blaast de wind vaak door. Daarom wordt ingezet op windparken. Op zee én op land, zo dicht mogelijk bij waar de energie nodig is. Dat is het goedkoopst en minst belastend voor het volle elektriciteitsnetwerk. De windmolens van nu leveren ons energie van eigen bodem.

In 2019 is het Klimaatakkoord gesloten. De Nederlandse overheid heeft samen met bedrijven en maatschappelijke organisaties afgesproken om de CO2-uitstoot in 2030 met 49% te verminderen ten opzichte van 1990. Het doel is om in 2050 95% CO2-uitstoot te hebben verminderd. Deze maatregelen zijn nodig om de opwarming van de aarde niet verder te laten oplopen dan 1,5℃. Een deel van de maatregelen gaat over energie, de zogenaamde energietransitie. De opwekcapaciteit van duurzame energie moet fors worden uitgebreid. Naast zonne-energie, bio-energie en aardwarmte zijn er ook windmolens nodig. 

Het waait vaak en op veel plekken in ons land. Toch plaatsen we niet overal windmolens. Daarvoor gelden namelijk strenge criteria. Om te bepalen of een locatie geschikt is voor een windmolen, wordt gekeken naar onder andere woningen bedrijven in de omgeving, natuurwaarden en landschapswaarden, de aanwezigheid van hoogspanningslijnen, gasleidingen, wegen, wettelijke normen voor geluid en slagschaduw en natuurlijk of het er voldoende waait. Met specialistisch onderzoek wordt duidelijk of een plek geschikt is voor een windmolen, zodat aan alle criteria wordt voldaan.

Heel belangrijk, want de stroomopbrengst is afhankelijk van de hoogte van de windmolen. Met name de rotordiameter is belangrijk. Hoe langer de wieken, hoe groter de rotordiameter. Hoog in de lucht waait het vaker en harder. Hoe groter de rotordiameter, hoe meer wind de wieken vangen en hoe meer stroom de windmolen opwekt. Als de wieken twee keer zo lang zijn, wekt een windmolen vier keer zoveel windenergie op. Moderne windmolens hebben een rotordiameter van 162 meter, terwijl de oudere generatie windmolens een diameter van 82 meter had. De nieuwe windmolens wekken zo’n 21 miljoen kilowattuur per jaar op. De kleinere voorgangers 5 miljoen kilowattuur.

Windmolens maken geluid. De een vindt het heel storend, de ander hoort het bijna niet. Het meeste geluid van een windmolen wordt veroorzaakt door de luchtstroming om de draaiende wieken. Het windmolengeluid is niet constant en hangt af van de windsnelheid. De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van stillere windmolens en deze ontwikkelingen gaan door. Om geluidshinder voor omwonenden zo beperkt mogelijk te houden, zijn er wettelijke normen opgesteld voor windmolens.

Economisch gezien wordt een windmolen in vijftien jaar afgeschreven, technisch gaat een windmolen zeker minstens twintig jaar mee. Wanneer de molens aan het einde van hun technische levensduur komen, wordt er de afweging gemaakt of de windmolen kan blijven staan of dat deze beter kan worden ontmanteld. Het verwijderen van een windmolen kan vaak kostenneutraal, omdat veel onderdelen hergebruikt kunnen worden. Wat ook regelmatig voorkomt, is dat een windmolen wordt gedemonteerd, wordt opgeknapt en op een andere plek weer wordt opgebouwd om vervolgens nog langer duurzame energie op te wekken.

Windmolens met een tiphoogte van 150 meter of hoger moeten worden verlicht met obstakelverlichting. Overdag is de verlichting wit en ’s nachts rood. De lampen zijn verplicht vanwege de luchtvaartveiligheid. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) bepaalt op basis van internationale richtlijnen waar de verlichting van een windmolen aan moet voldoen.

Er lopen verschillende onderzoeken naar obstakelverlichting die minder hinder veroorzaakt. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar lampen die uit staan en pas inschakelen als er een vliegtuig in de buurt is. Dat kan met behulp van zogeheten transpondertechnologie, ook wel naderingsdetectie. De windparken in Windplan Groen hebben recent besloten tot aanschaf van de noodzakelijke systemen voor naderingsdetectie. Als deze zijn geïnstalleerd, moeten deze worden getest en als die tests slagen, moet uiteindelijk de ILT hier akkoord op geven. ’s Nachts is er minder vliegverkeer en zouden lampen vaker uit kunnen.

Ondanks de succesvolle ontwikkelingen van windmolens op zee zijn er ook windmolens op land nodig. Anders wekken we als land niet genoeg duurzame energie op. Verder zijn er ook veel zonnepanelen nodig (op daken en op velden), aardwarmte, energiebesparing, biomassa en wellicht nog wel meer duurzame bronnen en technieken. Het plaatsen van windmolens op zee wordt goedkoper, maar dat heeft daar geen invloed op. Ook in het landelijke Klimaatakkoord dat ervoor moet zorgen dat in 2030 Nederland 49% minder CO2-uitstoot, is uitgesproken dat er naast windmolens op zee ook veel windmolens én zonnepanelen op land nodig zijn.